Suy thoái đầu gối luôn là một ác mộng đối với các các vận động viên. Khi luyện tập, việc tăng tải trọng đầu gối và nhiều khả năng chấn thương đã làm cho tỷ lệ thoái hóa khớp gối của vận động viên cao hơn nhiều so với người bình thường. Tạp chí y học New England gần đây đã xuất bản một bài viết thảo luận về điều trị thoái hóa khớp gối.

Tạp chí Y học New England (sau đây gọi là NEJM) đã xuất bản một bài báo của G. Deyle cùng cộng sự vào ngày 9 tháng 4, so sánh hiệu quả lâu dài của liệu pháp phục hồi chức năng với liệu pháp tiêm steroid ở đầu gối. Sau một năm theo dõi, nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng hiệu quả lâu dài của "liệu pháp phục hồi chức năng" tốt hơn "liệu pháp tiêm steroid".

Bài báo phân chia ngẫu nhiên các bệnh nhân được chẩn đoán "viêm khớp thoái hóa khớp gối" thành 2 nhóm với số lượng bằng nhau. Sau khi đánh giá, họ sẽ được điều trị bằng liệu pháp phục hồi chức năng (bao gồm vật lý trị liệu và tập luyện thể thao) hoặc bằng cách tiêm steroid đầu gối để điều trị và đánh giá sau 4 tuần, 8 tuần, sáu tháng và một năm theo dõi. Đánh giá định kỳ bao gồm bài kiểm tra viêm khớp của Đại học Western Ontario và McMaster (WOMAC), đánh giá thay đổi chủ quan (Global Rating of Change scale), xét nghiệm đứng dậy và đi (Timed Up and Go Test) và bài kiểm tra luân phiên đi lên bậc thang (Alternate Step Test).

Ngay khi bài báo này được xuất bản, nó đã thu hút sự chú ý của nhiều bác sĩ, chuyên gia vật lý trị liệu và huấn luyện viên thể thao trong nước. Lý do cho sự chú ý không đến từ kết quả nghiên cứu, vì kết quả này thực sự không gây ngạc nhiên cho hầu hết các chuyên gia y học thể thao. Điều đáng ngạc nhiên là tại sao một bài viết đơn giản như vậy có thể được đưa vào một tạp chí cấp cao (Impact Factor lên đến hơn 70 điểm) và còn được đặc biệt biên tập để trích dẫn bài viết.

Lời dẫn của biên tập viên tạp chí dành cho bài viết này là: Ở châu Âu, chưa đến một nửa số bệnh nhân thoái hóa khớp gối được điều trị bằng phương pháp phục hồi chức năng, trong khi đó đến hơn một nửa (52%) được điều trị bằng thuốc, và thậm chí lên tới 36% phải tiến hành phẫu thuật. Biên tập viên hy vọng rằng tất cả mọi người nên chú ý đến các tác dụng dài và ngắn hạn của điều trị phục hồi chức năng, đồng thời để bệnh nhân thử điều trị phục hồi chức năng trước khi trị liệu bằng cách tiêm steroid.

Sau khi đọc nó một cách cẩn thận, Dr. 6 rất thích bài viết này, nhưng có nhiều điều cần được thảo luận và phải được làm rõ.

Có nhiều nghi ngờ về sự phù hợp của việc so sánh "điều trị phục hồi chức năng" so với "điều trị tiêm steroid" 

Như biên tập viên của tạp chí đề cập, ở châu Âu, sự can thiệp của liệu pháp phục hồi chức năng trong việc điều trị viêm khớp thoái hóa khớp gối thực sự rất thấp. Do đó bài viết này thực sự rất coi trọng việc "thúc đẩy sự phổ biến của liệu pháp phục hồi chức năng ở châu Âu". Nhưng đề xuất này đã rơi vào một logic không phù hợp khi đưa ra quan điểm “không đen thì phải là trắng", bởi vì hai điều này không thực sự xung đột nhau.

Định nghĩa điều trị phục hồi chức năng trong bài viết này bao gồm"giáo dục sức khỏe bệnh tật, thay đổi lối sống, giảm cân, vật lý trị liệu, tập luyện cơ bắp", và không đơn giản như quá trình chườm nóng hay trị liệu bằng điện mà chúng ta thường thấy ở các phòng khám. Đây là điều cần phải nhấn mạnh để đọc giả không bị hiểu lầm. Phương pháp trị liệu tập thể dục phục hồi chức năng tích hợp này từ lâu đã được y học lâm sàng công nhận là có tác dụng đáng kể trong thời gian dài và ngắn hạn, và cũng là phương pháp điều trị được đề nghị trong hướng dẫn điều trị của Hiệp hội Chỉnh hình Hoa Kỳ (AAOS).

Các chuyên gia y tế đều đồng ý rằng tiêm steroid đầu gối là phương pháp có thể nhanh chóng làm giảm cơn đau của bệnh nhân trong cơn đau viêm cấp tính (trong vòng 23 đến 48 giờ), và hiệu quả có thể kéo dài trong 2 đến 6 tuần. Tạp chí Y khoa Anh (BJM) vào tháng 1 năm nay thậm chí đã đề cập rằng tác dụng giảm đau của tiêm steroid đầu gối có thể rõ rệt hơn ở những bệnh nhân bị thoái hóa nặng, nhưng hiệu quả của thuốc gần như không kéo dài quá ba tháng.

Tóm lại, "tiêm steroid đầu gối" mang lại sự giảm đau tức thời cho những bệnh nhân bị đau nặng và "liệu pháp phục hồi chức năng tích hợp" mang lại hiệu quả lâu dài. Hai phương pháp điều trị với hai mục đích khác nhau được đem ra so sánh làm Dr.6 nghi ngờ về sự phù hợp. Mặc dù bài báo cũng đề cập rằng điều trị phục hồi chức năng cũng mang lại hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng ngắn hạn trong bài viết này thực sự được đánh giá trong tuần thứ tư. Tại thời điểm này, giai đoạn cấp tính của các triệu chứng đã qua lâu, và do đó không đánh giá được những ưu thế thực sự của việc tiêm steroid. So sánh như vậy có phần hơi khập khiễng.

Việc phân chia nhóm bệnh nhân không đủ chặt chẽ 

Việc chia nhóm nghiên cứu của bài viết này có một vài vấn đề, dẫn đến những sai lệch trong kết luận của bài viết. Các điểm cần thảo luận như sau:

1. Bệnh nhân trong nhóm điều trị phục hồi chức năng sẽ gặp bãc sĩ 8 lần trong sáu tuần đầu. Việc tiếp xúc thường xuyên như vậy không chỉ đảm bảo bệnh nhân được giáo dục sức khỏe tốt hơn mà còn cải thiện sự tuân thủ của bệnh nhân với yêu cầu của bác sĩ và nâng cao hiệu quả điều trị. Nhóm điều trị tiêm steroid có thời gian tiếp xúc với bác sĩ ít hơn đáng kể và thiếu sự hướng dẫn giáo dục sức khỏe đúng đắn. Do đó khó có thể quy kết sự khác biệt trong hiệu quả của "điều trị phục hồi chức năng", bởi vì một phần của hiệu quả có thể do giáo dục sức khỏe đầy đủ mang lại. Thông thường, khi các bác sĩ thực hiện điều trị tiêm, họ cũng sẽ đề cập đến thông tin giáo dục sức khỏe có liên quan cho bệnh nhân.
2. Theo thảo luận của chính tác giả, 9% bệnh nhân trong nhóm điều trị phục hồi chức năng cũng được điều trị bằng thuốc tiêm steroid. 18% bệnh nhân trong nhóm tiêm được điều trị phục hồi cùng một lúc và bốn bệnh nhân được điều trị bằng phẫu thuật. Những bệnh nhân không thuộc các nhóm điều trị trên vẫn được tính vào số liệu thống kê, điều này sẽ ảnh hưởng đến tính chính xác của kết quả số liệu.
3. Nghiên cứu này đề sử dụng tất cả các mức độ viêm khớp thoái hóa trong các số liệu thống kê, từ nhẹ nhất đến nặng nhất. Thông thường, để giảm bớt sự khác biệt giữa các bệnh nhân trong nghiên cứu, bệnh nhân có mức độ bệnh lý tương tự nhau thường được xếp cùng một nhóm dựa trên ảnh chụp X quang. Hầu hết các nhóm sẽ được thảo luận riêng rẻ như nhóm đau trung bình (cấp Kellgren Lawrence2-3) hoặc nghiêm trọng (cấp Kellgren Lawrence4). Mức độ rất nhẹ (cấp Kellgren Lawrence 1) rất khó để đánh giá liệu đây có thực sự là triệu chứng thực sự thoái hóa không hay đây là hiện tượng  viêm tạm thời, nên cấp độ 1 hiếm khi được đem ra thảo luận. Tuy nhiên, nghiên cứu này lại so sánh các mức độ cùng một lúc, điều này có thể được coi là một lợi thế hoặc bất lợi. Tuy nhiên sơ hở lớn nhất trong nghiên cứu này là số lượng bệnh nhân có triệu chứng nhẹ nhất hay nghiêm trọng nhất chiếm một số lượng lớn trong nhóm điều trị phục hồi, điều này sẽ làm tăng thêm nhiều lỗi thống kê.

Trên thực tế, không thể đổ tất cả lỗi cho nghiên cứu này. Thực tế, các nghiên cứu lâm sàng khó tránh khỏi một số tình huống phát sinh. Tuy nhiên, nếu có thể xem xét đến các vấn đề trên khi chia nhóm hoặc nghiệm thu, có thể làm cho kết quả nghiên cứu đáng tin cậy hơn.

Hiệu quả ngắn hạn của nhóm tiêm steroid đầu gối có thể bị đánh giá thấp

Trong bài viết này của NEJM, tiêm steroid nội khớp được thực hiện bởi bác sĩ chỉnh hình hoặc bác sĩ thấp khớp. Phương pháp được sử dụng là phương pháp tiêm tại chỗ tiêu chuẩn, nghĩa là tiêm mù mà không cần siêu âm. Nhưng nghiên cứu không đề cập đến vị trí đặt kim tại xương bánh chè.
Theo một đánh giá có hệ thống về các tài liệu được xuất bản bởi Hermans vào năm 2011, tỷ lệ thất bại tiêm khớp mù của đầu gối có thể lên tới 30% trở lên (tỷ lệ thành công 67 ~ 91%). Bác sĩ Heather M. Curtiss cũng cho biết các bác sĩ có ít kinh nghiệm chỉ có tỷ lệ thành công khoảng 55%.
Mặc dù hiệu quả của steroid thường dưới sáu tuần, nhưng nếu 30% bệnh nhân không thành công, hiệu quả điều trị tiêm trong lần đánh giá đầu tiên (tuần thứ tư) của nhóm tiêm steroid có thể bị đánh giá thấp. Đặc biệt, hầu hết tất cả các chuyên gia phục hồi chức năng được đào tạo trong những năm gần đây đều có kỹ thuật tiêm hướng dẫn siêu âm tốt, độ chính xác của tiêm trong khoang khớp lên đến hơn 96%, đối với bác sĩ có kinh nghiệm, độ thành công lên đến 100%. Sự khác biệt thống kê gây ra bởi 30% này là điều không thể bỏ qua.

Với các mục đích khác nhau nên tiến hành điều trị khác nhau 

Dr.6 đưa ra kết luận cho bài viết này như sau:

• Điều trị theo mức độ đau: Khi bệnh nhân ở giai đoạn đau cấp tính, liệu pháp tiêm steroid có thể được thực hiện, tốt nhất là sử dụng kỹ thuật tiêm có hướng dẫn siêu âm. Phương pháp điều trị này có thể kiểm soát cơn đau của bệnh nhân trong vòng một hoặc hai ngày, ngoại trừ có thể làm tăng sự tin tưởng của bệnh nhân vào bác sĩ, cải thiện sự tuân thủ theo các hướng dẫn của bác sĩ mà còn có thể cho phép bệnh nhân bước vào giai đoạn tiếp theo của điều trị phục hồi chức năng và tập thể dục sớm hơn.
• Điều trị theo định hướng chức năng: Nếu cơn đau của bệnh nhân không nghiêm trọng, hoặc đã qua giai đoạn viêm cấp tính, khả năng vận động khớp không đủ, giảm sức mạnh cơ bắp, mất ổn định khớp vv cần được tích cực thực hiện các biện pháp giáo dục và cải thiện sức khỏe, thay đổi thói quen sinh hoạt, giảm cân, điều trị phục hồi chức năng và tập thể dục để cải thiện chức năng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Độc giả nên có khả năng suy nghĩ độc lập và tránh vội tin vào kết luận của nghiên cứu 

Cuối cùng, bài viết này muốn nhấn mạnh rằng Dr.6 không có ý định thách thức NEJM (vì Dr.6 cũng muốn đăng bài trên NEJM). Bản thân Dr.6 cũng rất thích khái niệm được truyền đạt trong bài viết này, nhưng Dr.6 hy vọng tất cả các bạn đọc không nên lấy một câu ra khỏi ngữ cảnh bài viết làm điểm chính, và phải tập hoài nghi về tất cả thông tin. Descartes nói: "Tôi tư duy, nên tôi tồn tại” (Je pense, donc je suis). Bạn phải đọc kỹ phương pháp thí nghiệm và nội dung dữ liệu đầy đủ, không nên chỉ đọc kết luận và chấp nhận nó một cách toàn diện. Các nghiên cứu phải chọn đối tượng phù hợp với các triệu chứng chứng lâm sàng khác nhau, để tránh sự bất công và thậm chí dẫn đến sai lệch trong nghiên cứu.

[Nguồn bài viết: Running Biji]